Λιγότερα πράγματα, περισσότερος χώρος.

Arno Brandlhuber: Αρχιτέκτονας, Βερολίνο & Πότσδαμ (Γερμανία)

Ο Arno Brandlhuber το εφαρμόζει αυτό το μότο. Ως αρχιτέκτονας, ζει και εργάζεται σε μία από τις δημιουργίες του, στον αριθμό 0113 της Brunnenstrasse στο Βερολίνο. Πίσω από τους τοίχους που είναι κατασκευασμένοι από πολυκαρβονικό, ο χώρος χρησιμεύει ως σημείο συνάντησης καλλιτεχνών και δημιουργικών ανθρώπων της πόλης. Η ανομοιόμορφη σκάλα από σκυρόδεμα ανεβαίνει τέσσερις ορόφους οδηγώντας σε μια γκαλερί, σε μια εκδοτική εταιρεία και μετά στο γραφείο του Arno. Στην κορυφή, βρίσκεται το διαμέρισμά του. Τίποτα από όλα αυτά δεν υπήρχε πριν το 2009, μόνο το υπόγειο και τα θεμέλια του ανελκυστήρα.

Αντί να χρησιμοποιήσει το ασανσέρ, ο Arno ανεβαίνει με τα πόδια σήμερα. Απομακρύνει τα μαλλιά του από το μέτωπό του και αρχίζει να φτιάχνει τον καφέ του στην ανοικτή κουζίνα. Εδώ πάνω, όλα είναι ανοικτά. Η μοναδική πόρτα οδηγεί στο μπάνιο, τίποτε άλλο δεν είναι απομονωμένο. Παρόλα αυτά, το διαμέρισμα κατοικείται. Γιατί αν και ο Arno εργάζεται εδώ εκτός των άλλων, δεν είναι χώρος έκθεσης. «Είναι αυτό που είναι», λέει ο αρχιτέκτονας. Κι αυτό μπορεί να αλλάξει ανάλογα με τη διάθεση και τις ανάγκες.

Το ίδιο ισχύει για το Antivilla, το παλιό εργοστάσιο στο Krampnitz κοντά στο Πότσδαμ, με το οποίο έχει προκαλέσει αίσθηση ο Arno. Αυτό οφείλεται στη φιλοσοφία βιώσιμης ενέργειας του κτιρίου, αλλά και στα πρωτοποριακά παράθυρα, τα οποία άνοιξαν ο Arno και οι φίλοι του με βαριοπούλα. Τώρα είναι μεγαλύτερα και προσφέρουν καλύτερη θέα στη λίμνη, μια λεπτομέρεια που ο αρχιτέκτονας θεωρεί εξίσου σημαντική με τις οικονομικά αποδοτικές μεθόδους δόμησης.

Γιατί είναι καλύτερη η επαναχρησιμοποίηση από μια καινούργια κατασκευή;
Μερικές φορές, όταν είσαι στην εφηβεία, ερωτεύεσαι για πρώτη φορά κάποιον που μπορεί να ερωτεύεται κι αυτός για πρώτη φορά. Αυτό το ονειρεύεσαι όλη σου τη ζωή και δεν το ξαναζείς ποτέ. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τα κατασκευαστικά έργα. Τα περισσότερα έχουν ήδη μία χρήση, μία εφαρμογή, μία αίσθηση. Πρέπει να τα επανασχεδιάσεις, αντί να τα γκρεμίσεις.

Ένας βασικός όρος για εσάς είναι η οικονομικά αποδοτική δόμηση. Τι πρέπει να συνυπολογίσει ένας ερασιτέχνης σε αυτό το κομμάτι;
Όταν τα κάνεις όλα σωστά, δεν μπορείς να χτίσεις µε οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Όταν όμως θέλεις να κάνεις ακόμα περισσότερα πράγματα σωστά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ορισμένα πρότυπα απλώς δεν είναι απαραίτητα. Για παράδειγμα, το δάπεδο εδώ. Είναι απλό, λειασμένο σκυρόδεμα. Σε σχέση με τις κατασκευές με κελύφη οπλισμένου σκυροδέματος, αυτό σημαίνει επιβάρυνση 5 ευρώ. Αν θέλεις, μπορείς να βάλεις ένα περσικό χαλί και να ομορφύνεις το σκυρόδεμα.

Εκτός από τα περσικά χαλιά, ποιες άλλες καλές μέθοδοι υπάρχουν για το φινίρισμα του υλικού;
Προσωπικά δεν έχω αγαπημένο φινίρισμα. Αλλά φυσικά έχουμε εμπειρία από περιπτώσεις που έχουν αρκετό εμφανές σκυρόδεμα. Για παράδειγμα, στη Νότια Αμερική. Συνήθως χρησιμοποιούν μία πλάκα ξύλου, όπως εδώ στην Brunnenstrasse. Προσθέστε μερικά μεγάλα φύλλα φυτών και τελειώσατε. Ίσως είναι καιρός να σχολιάσουμε τη γενική επιφυλακτικότητα που επικρατεί στη Γερμανία, αυτή την παράξενη δυσφορία για το σκυρόδεμα. Πιθανώς προέρχεται από τα οικιστικά συγκροτήματα της δεκαετίας του '50 και ειδικά της δεκαετίας του '60. Κάτι δεν πήγε καλά εδώ. Και ο πουριτανισμός της κοινωνίας απέναντι σε αυτά τα μεγάλα οικιστικά συγκροτήματα συνδέεται συχνά με το σκυρόδεμα ως δομικό υλικό. Σήμερα όμως αυτό έχει εξαλειφθεί σε μεγάλο βαθμό. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει πλέον κανείς που αντιμετωπίζει το σκυρόδεμα διαφορετικά απ' ό,τι το ξύλο, το πλαστικό ή το γυαλί. Επειδή όμως έχουμε τόσο σπάνια την τάση να κοιτάζουμε το μέλλον και, αντ' αυτού, έχουμε εμμονή με το παρελθόν, εξακολουθούμε να μιλάμε για το σκυρόδεμα σαν ένα κακό υλικό.

Τι σας αρέσει τόσο πολύ στο σκυρόδεμα;
Είναι ένα από τα καλύτερα υλικά στον κόσμο: αρχικά είναι μαλακό, μετά θερμαίνεται καθώς πήζει. Μπορεί να πάρει οποιοδήποτε σχήμα. Δεν έχει εξαρχής ένα συγκεκριμένο προορισμό. Και τελικά, γίνεται ό,τι θέλεις να γίνει. Μπορεί να γίνει δάπεδο, δοκάρι, πάγκος κουζίνας. Για μένα, αυτό το καθιστά ενδιαφέρον. Το σκυρόδεμα είναι ένα από τα λίγα υλικά που μπορούν να διαμορφωθούν με τέτοιο τρόπο.

Πόσο χρόνο περνάτε στο Krampnitz;
Ταξιδεύω πολύ, οπότε θα έλεγα ότι περνάω το μισό χρόνο. Γι' αυτό, πάντα χαίρομαι πολύ όταν βρίσκομαι εδώ, στη Brunnenstrasse! Όσο για το Krampnitz. Το ομολογώ! Είναι τέλειο να περνάς το καλοκαίρι με μία λίμνη σε απόσταση αναπνοής. Και εκεί, όπως κι εδώ, ο χώρος δεν αξιοποιείται με τον κλασικό τρόπο. Ο στόχος ήταν η πολυχρηστικότητα και επετεύχθη. Η Antivilla είναι το studio μου. Εδώ γίνονται events και συμπόσια, αλλά μερικές φορές διανυκτερεύουμε κιόλας.

Θα είχατε αναλάβει το έργο αν δεν βρισκόταν κοντά σε μια λίμνη;
Όχι. Τι θα έκανα εκεί; Είναι υπέροχο να ξεκινάς τη μέρα με μία βουτιά. Είναι τόσο αναζωογονητικό. Άλλες τελετουργίες, όπως ένα διπλό espresso ή ένα κρύο ντους δεν λένε τίποτα μπροστά σε αυτό. Το πρωί πηγαίνω για κολύμπι και μετά εργάζομαι δύο ώρες. Αυτές τις δύο ώρες, κάνω τη δουλειά μισής μέρας.

Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι η πόλη ή οι πόλεις προσφέρουν τον καλύτερο τρόπο ζωής, γιατί ενσωματώνουν πολλές εναλλακτικές επιλογές διαβίωσης. Γι' αυτό κατά τη γνώμη μου όλα πρέπει να συγκεντρώνονται στις πόλεις ή στις περιοχές γύρω τους. Σε αυτές τις περιοχές, βρίσκει κανείς πολλές κατασκευές.

Όπως για παράδειγμα την Antivilla. Πώς τη βρήκατε;
Όπως και το σπίτι στη Brunnenstrasse: υπήρχε ένα οικόπεδο προς πώληση που είχε ήδη ένα κτίσμα, στη συγκεκριμένη περίπτωση ένα παλιό εργοστάσιο υφαντουργίας. Στο οικόπεδο μπορούσε να χτιστεί μια μονοκατοικία 32 τ.μ.. Αλλά υπήρχε ήδη ένα κτίριο 150 τ.μ.. Φανταστείτε. Αγοράζεις το οικόπεδο στην τιμή που θα πλήρωνες για μία μονοκατοικία και πληρώνεις τα έξοδα κατεδάφισης, αντί να χρησιμοποιήσεις απλώς το υπάρχον κτίσμα. Έτσι, έχεις διπλάσιο κέρδος. Δεν πληρώνεις έξοδα κατεδάφισης και έχεις το κέλυφος του κτιρίου. Και αντί για 32 τ.μ., έχεις να επαναχρησιμοποιήσεις 150 τ.μ.. Αν συνυπολογίσεις δε την ενέργεια που έχει δαπανηθεί για ένα υπάρχον κτίσμα, θα ξοδέψεις πολύ λιγότερα για τη μόνωση. Και το συνολικό ενεργειακό αποτέλεσμα θα δείξει κυρίως ότι τα παλαιά κτίρια είναι προνομιούχα. Υπό αυτό το πρίσμα, αυτό το μοντέλο έχει νόημα να χρησιμοποιηθεί ευρέως.

Αντ' αυτού, γίνατε αρχικά δέκτης επικριτικών σχολίων από τη γειτονιά γύρω από την Antivilla. Πώς διαχειρίζεστε τέτοιες καταστάσεις;
Α, αυτό δεν συνέβη μόνο με την Antivilla. Το Υπουργείο Πολιτισμού του Βερολίνου βρίσκεται απέναντί μας στη Brunnenstrasse. Αποκαλούν το κτίριό μας «γκαράζ» γιατί έχουμε χρησιμοποιήσει πολύ πολυκαρβονικό. Οπότε αν υποθέσουμε ότι δεν ακολουθούμε απλώς μια ήδη υπάρχουσα ιδέα ενός όμορφου κτιρίου και εξελίσσουμε το κτίριο κάνοντας πολύ συγκεκριμένες επιλογές που ταιριάζουν μεταξύ τους, η τελική εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Στην αρχή, η εικόνα είναι άγνωστη. Και ξέρουμε πως οτιδήποτε άγνωστο μπορεί να προκαλέσει εύκολα αποξένωση. Αυτό συνέβη και εδώ και στο Krampnitz.

Φυσικά η Antivilla αρχίζει να εκπλήσσει τη γειτονιά. Και υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο, για παράδειγμα ότι πολλοί άνθρωποι εργάζονταν στο εργοστάσιο που υπήρχε εκεί. Πολλοί έχασαν τη δουλειά τους. Οπότε το κλίμα απέναντι σε οποιονδήποτε θα μετέτρεπε το εργοστάσιο σε κάτι καινούργιο ήταν αρκετά αρνητικό εξαρχής. Έκτοτε όμως, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Σήμερα, είναι ένας από τους προορισμούς των ξεναγήσεων με ποδήλατο και οι διοργανωτές ανακοινώνουν από το μεγάφωνο: «Αυτή είναι η Antivilla για την οποία έχετε διαβάσει.» Στο μεταξύ, έχουν αρχίσει να έρχονται κυρίες από την πόλη, φέρνοντας καλάθια με μήλα και ξηρούς καρπούς. Είναι απλώς μια διαδικασία από την οποία πρέπει να περάσεις όταν είσαι καινούργιος στην πόλη. Το θεωρώ αρκετά φυσιολογικό.

Και φέρνεις πολλά μαζί σου: είσαι πάντα περικυκλωμένος από συναδέλφους, καλλιτέχνες, δημιουργικούς ανθρώπους. Πώς εμπνέετε ο ένας τον άλλον;
Είναι πολύ απλό. Αν κάνεις μια ερώτηση σε έναν καλλιεργητή φρούτων, θα σου απαντήσει με ένα φρούτο. Αν κάνεις μια ερώτηση σε έναν αρχιτέκτονα, θα σου απαντήσει με ένα κτίριο. Αυτό ισχύει για πολλούς εικαστικούς καλλιτέχνες. Όταν περνάω χρόνο με άλλους δημιουργικούς ανθρώπους, μου απαντούν πάντα από διαφορετική προοπτική. Και μόνο έτσι μπορώ να αποτυπώσω κάτι σε ένα υπάρχον κτίριο ή περιβάλλον.

Όταν κοιτάζετε αυτή την εξέλιξη και την αποπερατωμένη πλέον Antivilla, αισθάνεστε υπερήφανος;
Υπάρχουν δύο όψεις. Από τη μία, κέρδισα κάποια προσοχή για όλο αυτό. Από την άλλη, το προσιτό ενοίκιο του σπιτιού μας δεν κατάφερε να μειώσει τα υπόλοιπα ενοίκια στην περιοχή. Για να συμβεί αυτό, έπρεπε να συνεχίσουμε να χτίζουμε. Μερικές φορές, ο οικονομικός αντίκτυπος της προσοχής φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση, πιστεύω ότι ως αρχιτέκτονας, πρέπει να μπορείς να φτάσεις κάπου.

Αισθάνεστε ότι έχετε φτάσει;
Το Βερολίνο με έχει υποδεχτεί εξαιρετικά καλά. Δεν είναι δεδομένο ότι θα πάω σε μια πόλη, και αυτή η πόλη θα είναι τόσο "ανοιχτή". Αλλά πιστεύω ότι το Βερολίνο έχει μια πολύ ιδιαίτερη ποιότητα. Ευτυχώς, όλα είναι αμφίσημα εδώ. Υπάρχει πολλή αντιπαράθεση που καθιστά αυτή την πόλη ιδιαιτέρως παραγωγική και δημιουργική.

Η αρχιτεκτονική είναι απλώς μια δημιουργική διέξοδος για εσάς ή είναι και μια μορφή τέχνης;
Υπάρχει ένας παλιός μύθος που λέει ότι η αρχιτεκτονική είναι η μητέρα όλων των μορφών τέχνης. Πιστεύω όμως ότι στην πράξη τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Σε αντίθεση με άλλες μορφές τέχνης, η αρχιτεκτονική περιλαμβάνει συνήθως έναν πελάτη και εξαρτάται πολύ από το μάρκετινγκ. Συχνά, πρέπει να προωθήσουμε πρώτα τα κτίρια, προτού καν υπογράψουμε το συμβόλαιο. Αυτό είναι πρόβλημα, γιατί χρειάζεται αρκετός χρόνος για να μάθω πώς θα δείχνει ένα κτίριο. Πιστεύω ότι αυτός ο συνδυασμός εξωτερικών παραγόντων κάνει την αρχιτεκτονική να μοιάζει λίγο περισσότερο με μια παρτίδα σκάκι.

Γιατί σας αρέσει να περιστοιχίζεστε από τέχνη;
Αυτά τα έργα τέχνης αποτελούν κυρίως αντικείμενα εμπορικής συναλλαγής. Και επειδή όλα προέρχονται από μια εμπορική συναλλαγή, πρέπει σε κάποια στιγμή να μου κέντρισε το ενδιαφέρον μια ερώτηση που μου έκανε ένας καλλιτέχνης. Συχνά, αυτό είναι αρκετό, ακόμα και μακροπρόθεσμα.